به گزارش عصر زنان، تا به حال ضرب المثل «زن بی شوهر مثل اسب همیشه در خواب است» به گوشتان خورده است؟

ضرب المثل های ایرانی برگرفته از فرهنگ شفاهی اند و یکی از جلوه های مهم فرهنگ عامه محسوب می شوند. به بیان بهتر، مثل ها فشرده افکار هر قومی است.

کمتر موضوعی را می‌توان یافت که ضرب المثلی برای آن وجود نداشته باشد. بسیاری از این مثل ها سوگیری جنسیتی دارند و به نوعی بازنمایی جنسیتی دست می زنند.

نگاه جنسیتی به انسان و سست کردن جایگاه زنان در بسیاری از فرهنگ ها و در میان اقوام و ملل گوناگون دیده می شود و بی تردید زبان و ادبیات فارسی نیز از این مسئله تاثیر پذیرفته است.

برخی از ضرب المثل های فارسی را که مطالعه می کنیم، در می یابیم نگاه منصفانه ای نسبت به زن در طول تاریخ وجود نداشته است.
در بسیاری از این ضرب المثل ها نگاه مردسالارانه حاکم است و اندیشه های مطلوب به جامعه مرد سالار برای زنان نهادینه می شود.
ضرب المثل هایی که پیرامون زنان گفته شده است زنان را در دو طیف زن خوب و زن بد قرارداده است.

زن خوب و شایسته در آینه ضرب المثل ها عافیت بخش و باعث پیشرفت، شادی و سعادت مرد است. زن خوب آن است که خانه نشین، پوشیده از چشم غریبه، پاکدامن، حافظ کیان خانواده، زاینده، با وفا، زیبا، کم خور، شوهردار و مایه عشرت و شادی همسر خود باشد.
در مقابل، زن بد به دوزخ و سوهان تشبیه شده و پیر کننده مرد، ناتوان، پرخور، زشت رو، نازا، شلخته، بی وفا و … است.

البته باید خاطر نشان کنم در عین حال که برخی ضرب المثل ها صفات شایسته اخلاقی و انسانی زن ایرانی به ویژه در ارتباط با حریم خانواده را تبلیغ و توصیه می کند؛ بیش از دو برابر آن ها زن ستیزانه، بدبینانه یا دست کم دارای حال و هوای مرد سالارانه و حاکی از آنست که زنی خوب است که به طور کامل با ارزش ها و مطالبات مرد و جامعه مردسالار سازگار باشد.

ضرب المثل هایی که در این مجال اندک به آنها اشاره می شود،تنها گوشه ای از دنیای غیر منصفانه مثل های پیرامون زنان است.

در باب خانه نشینی زنان
زن نکو برای گفت و گو است و بانوی خانه، زن بد برای ولگردی و لقمه خوردن
زن بنشیند،مرد پا شود
زن پنهان، زر پنهان

در باب پارسایی و پاکدامنی
زن پارسا در جهان نادر است
زن بند شلوارش را محکم ببندد، سرباز خانه هم می رود

حفظ کیان خانواده
آستر رویه را نگه می دارد و زن شوهر را
زن خانه داری کند و مرد نان آوری

در باب زایندگی
پسر خوب از زن خوب به دنیا می آید
زن تا نزاید بیگانه است

افشای راز
دهان زن چفت و بست ندارد
رازدل با زنان و کودکان مگوی
زن نخود زیر زبانش نمی خیسد

ضعف، ناتوانی و بی کفایتی
پلی که زن ساخته باشد، اردک از آن عبور نمی کند
دنیا که درهم برهم است، اختیار دست زن است
خر را خرده بار می کشد، زن را خرده کار

قابل مشورت نبودن
به گفتار زنان هرگز مکن کار
با کسی که به حرف زنش است، معامله نکن
با زنان مشورت کن ولی به حرفشان گوش نکن

مکر و حیله
چهل شتر از مکر زن بار است
ای زن! رندی مکن، تا شوهر نکنی، پسر به دنیا نمی آوری

نادانی
اگر آب سربالا رفت، زن هم عاقل می شود
زن آن قدر که زودفهم است، خوش فهم نیست

قابل اعتماد نبودن
به سگ دادند وفا، به زن ندادند
اسب و زن اعتبار ندارد
به دزد اعتماد کن، به زن مکن

پر خوری
اگر گاوت خوش خوراک شد، سرت را بگذار و بخسب، اگز زنت خوش خوراک شد، جلت را بردار و در رو
خوردن مرد را زن می داند و خوردن زن را خدا

زشت رویی
خداوندا سه درد آمد به یک بار، خر لنگ و زن زشت و طلبکار
خداوندا زن زشت را تو بردار، خودم دانم خر لنگ و طلبکار

نازایی
زن نزاییده، بیگانه است
بوریایی در گوشه خانه، به از زن نازاینده

افول زیبایی پس از زایمان
زن تا نزاید( نزاییده) دلبر است، وقتی زاید، مادر است

دختر زایی
زن جوان خوبی است، اما حیف که دخترزاست

بدگویی از زنان
با صد تا مرد به جهنم بروی، اما با یک زن به بهشت نروی
زن شیطان است
زن ناقص العقل است
تمام بلاها زیر سر زنان است

توصیه به تنبیه زنان
زن بدون چماق راست نمی رود
زن خوب روزی دو دست کتک می خواهد تا زن بد حساب کار خودش را بکند
اسب پوزه بند می خواهد، زن کتک

مثل هایی که در بالا اشاره شد، تنها چند مورد از صدها ضرب المثل ایرانی درباره زنان است.

از آنچه گفتیم؛ چنین برآورد می شود، زن ایرانی در گذشته نه چهره ای از خود نشان داده است و نه به دلایل اجتماعی کسی توانسته است، چهره او را به جلوه های مختلفش تصویر کند. بنابراین زن در کنار اموال و احشام، موضوع تصاحب و نگهبانی مرد/ شوهر است و همچون موجودی ضعیف کمتر از مرد و نیازمند سرپرستی مرد/شوهر بازنمایی شده است.

بدیهی است، در اذهان بسیاری از مردم، هر گاه سخنی از حقوق زنان بـه میـان مـی آید، تنها این مسئله به ذهن خطور می کند که زن در عرصه پهناور جهـان، از آغـاز تـا کنون و فارغ از زمان و مکان، نژاد، رنگ و آیین، بار مسئولیت ویژه ای بر دوش دارد و آن عبـارت است از زادن و پروردن و به بلوغ رساندن.

آیا به راستی نقش زنان در همین چند کلمه خلاصه می شود؟

شکی نیست که موارد یادشده، بخشـی از حیـات زن و شـاید یکی از مهـم تـرین آنها یعنی پرورش در همین بخش جای می گیرد که انکار و چون و چرای نمی پذیرد. اما حقیقت این است که زن در ساختار اجتماعی، تـاریخی، سیاسـی و زیربنـای فرهنـگ و تمدن و پیدایش باورها و اعتقادها نقش عمده ای داشته و دارد.

برچسب ها:جامعه مردسالار, جایگاه فرودست زنان, زن ستیز ترین ضرب المثل های ایرانی