به گزارش عصر زنان، حتما شما هم بارها در حین تردد در فضاهای شهری سایه ای را در تعقیب خود احساس کرده اید. شاید واژه ترس بهترین توصیف برای این موقعیت باشد، گام ها را سریع تر بر می داریم تا خود را از مهلکه احتمالی و البته گاهی واقعی نجات دهیم . البته واضح است، چنین پیشآمدی ما را از تجربه دوباره حضور در چنین فضاهای بی دفاعی برحذر می دارد.
شهرهای معاصر با بی توجهی به حضور زنان با چالش روبرو است. برخی فضاهای شهری به گونه ای است که زمینه ترس بیشتری را فراهم می آورند. پل های هوایی پوشیده شده با آگهی تبلیغاتی، خلوت و بدون هیچ روشنایی از این دسته فضاها به شمار می روند.

شهر مردانه

برنامه­ ریزی و طراحی فضاهای شهری در جهان بدون توجه به نیازهای زنان شکل­ می­ گرفت. هم­واره به ­لحاظ تاریخی و معماری، طراحی و برنامه­ ریزی شهری، امری مردانه تلقی می گردید و فرهنگ مردسالاری با تقسیم کار و محول نمودن انجام امور خانه به زنان، عملاً به نوعی سبب سلب فرصت مشارکت برابر زنان در جامعه شده است و به­ تدریج به صورت یک نهاده ذهنی در­آمد.
در گذشته، در جامعه سنتی ایران، زنان جایگاه اجتماعی نداشتند و شهرهای ایران تنها برای فعالیت های مردان طراحی و حضور زنان نادیده انگاشته شده بود. اما امروزه سازمان اجتماعی سنتی، تغییر کرده است. زنان در صحنه های جدید نقش ها و فعالیت های جدیدی در جامعه به دست آورده اند. بنابراین مهم است که فضای شهری برای حضور زنان توسعه یابد.
از سوی دیگر توجه به خواست زنان از کیفیت­ فضاهای شهری گاهی در اولویت­ های بعد از مردان بوده است.

امنیت ؛ اصلی­ ترین عامل در رضایت­ مندی زنان

امنیت اجتماعی ازجمله نخستین حقوق‌ همه شهروندان و لازمه توسعه و رفاه اجتماعی است.
امنیت هم­واره یکی از مهم­ ترین نیازهای زندگی بشر به شمار آمده­ است. در هرم مازلو پس از نیازهای فیزیولوژیک انسان ( نیاز به آب، غذا و …)، اولین نیاز، نیاز به امنیت ذکر شده است. بر همین اساس شاید بتوان گفت؛ مهم­ ترین نیاز از منظر روحی، امنیت است؛ که به عنوان شاخص ترین هدف زندگی و جوهر سلامت روانی فرد نیز تلقی می شود.
از سوی دیگر، عدم توجه به رضایت­ مندی زنان از فضاهای شهری علاوه بر تاثیر مستقیم بر سلامت روانی نیمی از جمعیت جامعه، موجب کاهش سطح پرورشی و تربیتی نسل آینده­ به طور غیرمستقیم خواهد شد.

پل های عابر پیاده

پل عابر پیاده معمولا نخستین و مطمئن‌ترین گزینه برای عبور از عرض یک معبر پر از خودرو است.
هــدف اصلی ایجاد پل های هوایی جلوگیری از تداخل سـواره و پیاده و عدم مزاحمت برای ترافیک عبوری است که توجه خاص به اتومبیل را نشان می دهد. ایـن پل ها عموما به رنگ سفید در منظر شهری پدیدار شده اند. به طور کلی مواردی همچون اغتشاش دید و منظر شهری، عدم امکان استفاده اقشار آسیب پذیر، ایجاد فضاهای بی دفاع، کاهش امنیت عابران پیاده به ویژه در شب، مکان یابی و استفاده از مصالح نامناسب را به عنوان مهم ترین عوامل آسیب زای کیفیت پل های عابر پیاده می توان نام برد.
پل های عابر پیاده در بسیاری از استان های کشور، محفل تبلیغات محیطی بزرگی است که معمولا بخش قابل توجهی از بدنه پل عابر پیاده را اشغال کرده است.
برخی از پل های هوایی، فاقد نور و با انبوهی از بیلبوردها، احاطه شده است. تجربه لمس بدنی و آزار کلامی روی پل هوایی عابر پیاده، ابتدایی ترین تجربه زندگی شهری است که بسیاری از شهروندان زن دارند. یکی از مشکلات برای زنان ، زیست مدرن شهری است و طراحان معماری شهری، باید به طراحی بهتر این فضاها توجه کنند.
خلوتی بیش از حد، طولانی بودن عرشه پل، تاریکی نسبی و حتی نوع معماری سازه در ایجاد احساس عدم‌امنیت در زنان برای عبور از روی پل نقش دارند. به جز این دسته‌بندی‌های اصلی، وجود چند عامل دیگر در همین فضا احساس عدم‌امنیت در زنان را پررنگ‌تر می‌کند. حضور افراد بی‌خانمان، معتادان و محصور بودن نمای پل‌ها با تابلوهای تبلیغاتی و یا شکل تونلی آنها ازجمله این موارد است. شاید معتادان یا افراد بی‌خانمان با ظاهری ژنده و نامرتب مزاحمتی برای زنان ایجاد نکنند، شاید طولانی و خلوت بودن عرشه پل‌ها حادثه‌ای را برای زنان رقم نزند، اما به هرحال آنها احساس عدم‌امنیت را تجربه می‌کنند؛ ‌احساسی که نوع و میزان آن با مردان بسیار متفاوت بوده و حتی در مواقعی قابل درک برای آنها نخواهد بود.
لذا توجه به نیازهای زنان به عنوان شهروند و مناسب سازی فضاهای شهری برای حضور آنها حائز اهمیت است.

فضاهای قابل دفاع در معماری شهری

بدیهی است؛ فضاهایی که امکان دیدن و دیده شدن در آن ها بیشتر باشد و در ضمن امکان کمی برای فرار فراهم آورند، پتانسیل کم تری برای فعالیت مجرمان فراهم می آورند.
افزودن عصاره ” چشم های خیابان ” به برنامه ریزی و طراحی شهری، فرصت هایی را برای مراقبت های نامحسوس از مکان های رها شده که ممکن است جرم و جنایت در آن ها رخ بدهد ، پدید می آورد . مردم وقتی در معرض دید هستند و یا صدایشان شنیده می شود،احساس امنیت بیشتری دارند. این یک اصل کلی است که همه توسعه های جدید باید طوری طراحی شوند که فرصت هایی را برای مراقبت طبیعی افزایش دهند.
 ایمنی مهم‌ترین ویژگی فضا و شرط حضور و استفاده فعال شهروندان از فضاهای شهری است. همچنین، وجود فضاهای امن، ازجمله حقوق شهروندان و تأمین آن یکی از تکالیف دولت‌ها در برابر جامعه است.

– مهدیه ملک شیخی تحلیلگر مسائل اجتماعی